මෙම ලිපිය ජූලි 15 දින ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් පලවින.
ලතින් ඇමරිකාවේ නිල කොරෝනා වෛරස් මරන සංඛ්‍යාව සඳුදා දරුනු සන්ධිස්ථානයකට ලඟා වූ අතර, එය උතුරු ඇමරිකාවේ මියගිය සංඛ්‍යාව ඉක්මවා ගියේය. ලතින් ඇමරිකාව පුරා 145,000 කට වැඩි පිරිසක් මියගොස් ඇති අතර මිලියන 3.5 කට අධික සංඛ්‍යාවක් රෝගයට ධනාත්මක බව පරීක්ෂන වලින් සනාථවී ඇත. වසර සිය ගනනක යටත් විජිත හා අධිරාජ්‍යවාදී සූරාකෑමෙන් පසු දරිද්‍රතාව හා අසමානතාව කලාපය තුල ආධිපත්‍යය දරන අතර, සෑම රටක් ම වෛරසයේ පැතිරීමට විශේෂයෙන් ගොදුරු කර තිබේ.
අඩුවෙන් අරමුදල් සැපයෙන මහජන සෞඛ්‍ය පද්ධතිය ඇද වැටීමත් සමග, ඉහලම ගෝලීය ධනාත්මක රෝගීන් සිටින රටවල් හතෙන් හතරක් දැන් ලතින් ඇමරිකාවේ ඇත.
රෝගීන් මිලියන 1.9 ක් සහිත බ්රසීලය දෙවන වන්නේ එක්සත් ජනපදයට පමනි. පේරු, චිලී හා මෙක්සිකෝව පිලිවෙලින් සිව්වන, පස්වන හා හයවන ස්ථානවලට පත්වන අතර, එහි ධනාත්මක රෝගීන් 300,000කට වැඩි සංඛ්‍යාවකි. පරීක්ෂාවන්ගේ ව්‍යාකූලත්වය නිසා, මෙම සංඛ්‍යා වෛරසය පැතිරීම දැඩි ලෙස අවතක්සේරු කරයි. ඉතාලිය හා එක්සත් ජනපදය මේ වන විට පුද්ගලයින් 100කට පරීක්ෂන 100කට වඩා සිදු කරන අතර මෙක්සිකෝව 1000 කට 5 දෙනෙකු ද බ්රසීලය 1000 කට 7 ක් ද පේරු 1000 කට 9 ක් ද පමනක් පරීක්ෂා කරයි.
රෝහල් පිරී ඉතිරී යන අතර, මියගිය අය සඳහා සුසාන භූමි ඉඩකඩ ලබා ගැනීමට (පරන) මෘත දේහ ගොඩ ගනිමින් සිටින අවස්ථාවේ, කලාපය පුරා සියලු ම ආන්ඩු මෙන් ම සියලුම දේශපාලන පක්ෂ සිය ආර්ථිකය නැවත විවෘත කිරීමට පොරකමින් සිටින්නේ, සංගත ලාභය සඳහා නොගිනිය හැකි තරම් ජීවිත බිලි දෙමිනි.
“එසේ නම් කුමක් ද?” යනුවෙන් ප්‍රකාශ කරමින් ජනාධිපති ජෙයාර් බොල්සොනාරෝ මියගිය සංඛ්‍යාවට ප්‍රතිචාර දැක්වූ බ්‍රසීලයේ, රට පුරා ව්‍යාපාර නැවත විවෘත කිරීමට පටන් ගෙන ඇති අතර මිලියන ගනනක් කම්කරුවන්ට නැවත රැකියාවට යාමට බල කෙරෙමින් තිබේ. “ආන්ඩුකාරවරුන් හා නගරාධිපතිවරුන් ආර්ථික ප්‍රකෘතියක වරප්‍රසාද පෙන්වා ජනගහනය ඝාතකාගාරයට යවනවා” යැයි බ්‍රසීල වෛද්‍ය විශේෂඥයෙක් සීඑන්එන් වෙත පැවසී ය.
මෙක්සිකෝවේ, එක්සත් ජනපදයට අපනයනය කිරීමට අමතර කොටස් නිපදවන මෝටර් රථ කම්හල් හා වහල් කඳවුරු මැකිලඩෝරා කම්හල් නැවත ආරම්භ කර ඇති අතර, ජනාධිපති ඇන්ඩ්‍රෙස් මැනුවෙල් ලෝපෙස් ඔබ්‍රඩෝර් ජනතාවට කියා සිටියේ රැකියාවට ගොස් “නිදහස් වී,” “අහස, හිරු හා නැවුම් වාතය භුක්ති විඳින්න” කියා ය. කියන ආකාරයට වාමාංශික ලෝපෙස් ඔබ්‍රඩෝර්, බොල්සොනාරෝගේ ප්‍රතිපත්ති අනුකරනය කලේ, මේ සතියේ තවදුරටත් සීමාවන් ඉවත් කරන බව නිවේදනය කරමිනි. මීට පෙර ඔහු මෙක්සිකානුවන්ට පැවසුවේ, “ආශිර්වාද ලත් පැලෑටිය” ලෙස ඔහු හැඳින් වූ, බඩ ඉරිඟු කෑමෙන් වෛරසය වලක්වා ගත හැකි බව යි.
නිකරගුවාවේ, සැන්ඩිනිස්ටා නායකත්වයෙන් යුත් ඩැනියෙල් ඔර්ටෙගාගේ ආන්ඩුව වෛරසයේ පැවැත්ම ඵලදායී ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කර ඇති අතර, හොන්ඩුරාස් හි එක්සත් ජනපදයේ පිටුබලය ලබන ජනාධිපති ජුවාන් ඕර්ලන්ඩෝ හර්නාන්ඩස්, බොල්සොනාරෝ මෙන්, වෛරසයට ධනාත්මක බව පරීක්‍ෂනයකින් තහවුරු කෙරුනු අතර, වෛරසය අඩු කිරීමට තමාගේ ම අසනීපය යොදා ගත්තේ, රටේ මැකිලඩෝරා කම්හල් විවෘත කිරීමට බල කරමිනි. එක්සත් ජනපදයට අපනයනය කිරීම සඳහා ඇඳුම් හා සපත්තු නිෂ්පාදනය කිරීමෙන් හොන්ඩුරාන් කම්කරුවෝ සිය ගනනක් මිය යමින් සිටිති.
හොන්ඩුරාන් වෛද්‍ය විද්‍යාලයේ අධ්‍යක්ෂිකා ලිගියා රමෝස් මෙසේ ට්වීටර් පනිවුඩයක් නිකුත් කලා ය:
“අපි මැකිලඩෝරා වැසුවේ නැත්නම්, අපට රෝහල් වසා දැමීමට සිදුවෙනවා. මිතුරෙකු, සහායකයෙකු වෙනුවෙන් සෑම සතියක ම අඬමින් සිටීමේ තේරුමක් නෑ. දෙවියන්ගේ ආදරය සඳහා ජඩ මැකිලඩෝරා වසා දමන්න. ඔවුන් මැකිලඩෝරා සමඟ දිගටම කටයුතු කරන්නේ නම්, ඔවුන් ජනතාවගේ වේදනාව මත දිගටම මුදල් උපයන්නේ නම්, අපි රෝගය නතර නො කරන්නෙමු. ”
අසල්වැසි ග්වාතමාලාවේ හා එල් සැල්වදෝරයේ එක්සත් ජනපදයෙන් පිටුවහල් කරන්නන් හරහා වෛරසය පැතිරී ඇත. ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනා වෛරසයට ධනාත්මක බව තහවුරු කෙරී සිටි අය බව, එක්සත් ජනපද නිලධාරීහු දැන සිටියහ.
ටිජුවානා සිට කේප් හෝර්න් දක්වා, ඇමසන් වැසි වනාන්තරයේ ආදිවාසී ගෝත්‍රිකයන්ගේ සිට මෙක්සිකෝ සිටි, ලීමා හා රියෝ ද ජැනෙයිරෝ දක්වා ජනාකීර්න මහනගරවල දරිද්‍රාපන්න කලාපවල දිලිඳු ප්‍රදේශ විනාශ කරමින් වෛරසය පැතිරී යයි.
එහෙත් වෛරසය පැතිර යත්ම, ලතින් ඇමරිකාවේ පාලක පන්ති මිලියන ගනනකට ආපසු වැඩට යාමට බලකරමින් සිටින්නේ, එමඟින් තමන්ගේ ම “වැඩට ආපසු” යාමේ උද්ඝෝෂනයට ඉන්ධන සැපයීම සඳහා ලතින් ඇමරිකානු සැපයුම් දාමයන් නැවත විවෘත කිරීම අවශ්‍ය, එක්සත් ජනපද අධිරාජ්‍යවාදය වෙනුවෙනි.
මාර්තු මාසයේ දී, ලතින් ඇමරිකාවේ බොහෝ රටවල් රෝගයේ පුලුල් ප්‍රජා පැතිරීම් අත්විඳීමට පටන් ගනිමින් සිටියා පමනී. මෙක්සිකෝව හා හොන්ඩුරාස්හි මාර්තු 26 වැනදා දක්වා තම පලමු වාර්තාගත කොරොනා වෛරස් මරන අත්දැක නො තිබුන අතර බ්රසීලය මාර්තු 19 ද චිලියේ මාර්තු 21 ද පලමු මරනය වාර්තා කලේය. පේරු හි පලමු මරනය වාර්තා වූයේ අප්‍රේල් 1 දාය. මේ වනවිට කලාපය පුරා විශාල වසයෙන් එක්සත් ජනපදයට අපනයනය කිරීම පිනිස දිගට ම නිෂ්පාදනය කරනු ලබයි.
කෙසේවෙතත්, අප්‍රේල් මාසයේ දී මරන සංඛ්‍යාව ඉහල යත්ම කම්කරුවන්ගේ වැඩ වර්ජන හා විරෝධතා කලාපය පුරා, විශේෂයෙන් මෙක්සිකෝව හා බ්රසීලය පුරා පැතිර ගියේ ය. අප්‍රේල් මැද භාගයේ දී, උතුරු මෙක්සිකෝවේ මැකිලඩෝරා හි කම්කරුවන් අනාරක්ෂිත තත්වයන් හෙලා දකින විට, ට්‍රම්ප් මෙසේ ප්‍රකාශ කලේ ය: “මම ඊයේ මෙක්සිකෝවේ ජනාධිපති සමඟ කතා කලෙමි. … අපගේ විශාල නිෂ්පාදනයක් මෙන් ම වැදගත් නිෂ්පාදනයක් හෝ මිලිටරි නිෂ්පාදනයක් සෑදීමට මෙක්සිකෝව හෝ කැනඩාව පදනම් කරගත් සැපයුම් දාමයක් බාධා කල හොත්, අපි සතුටු නොවන්නෙමු, මට ඒ බව ඔබට කීමට ඉඩ දෙන්න. ”
එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඇමරිකාව පුරා මරන සංඛ්‍යාව ඉහල නඟින අතර නිෂ්පාදනය දිගටම පවත්වාගෙන යයි. නිෂ්පාදනය නැවත ආරම්භ කිරීම, ඩොලර් ට්‍රිලියන ගනනක කෙයාස් පනතේ සංගත ඇපදීම හා ෆෙඩරල් සංචිතයෙන් නිමක් නැති මුදල් සම්පාදනය පිලිබඳ පොරොන්දුවට ස්තුති වන්නට වෙලඳපොල යථා තත්ත්වයට පත් විය.
දැන්, ආපසු වැඩට යාමේ වැඩපිලිවෙල එක්සත් ජනපදය තුල වේගයෙන් ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතින අතර, වෛරසයේ පුලුල් පැතිරීම්, මෝටර් රථ කම්හල්, මස් ඇසුරුම් කම්හල්, ගොවිපල නිෂ්පාදන හා ගබඩා ඇතුලු උතුරු ඇමරිකානු වැඩබිම් මරනීය උගුල් බවට පරිවර්තනය කර ඇත. එක්සත් ජනපද කම්කරුවන්ට නැවත සේවයට යාමට බල කෙරෙද්දී, ලතින් ඇමරිකාව තවදුරටත් නිෂ්පාදනය වේගවත් කල යුතු බව වෝල් වීදිය ඉල්ලා සිටී.
මෙක්සිකානු ජනාධිපති ලෝපෙස් ඔබ්‍රඩෝර් සමඟ ට්‍රම්ප් පසුගිය සතියේ වොෂිංටනයේ කල සංචාරයේ අරමුන වුයේ මෙය යි. එහි දී දෙරටේම ව්‍යාපාරික විධායකයින් අවධාරනය කලේ පවතින මොන යම් හෝ වැඩ සීමාවන් අවසන් කරන ලෙස යි. රාත්‍රී භෝජනයෙන් පසු අත්ලාන්තික් කවුන්සිලය අමතමින් මෙක්සිකෝවේ එක්සත් ජනපද තානාපති ක්‍රිස්ටෝපර් ලන්ඩෝ, “මම ෆෝඩ් මෝටර් සමාගමේ ජ්‍යෙෂ්ඨ විධායක නිලධාරියෙකු සමඟ කතා කරමින් සිටියේ,” මෙක්සිකෝවේ නිෂ්පාදනය තවදුරටත් වේගවත් කිරීම ගැන යැයි පැවසුවේ ය. “ලබන සතිය වන විට ඒ්වා ක්‍රියාත්මක නො වන්නේ නම්, තමන්ට එක්සත් ජනපදයේ තම කර්මාන්තශාලා වසා දැමීමට සිදුවනු ඇති බව ඔවුන් කියා සිටියා.”
ෆෝඩ්, ජීඑම් හා ෆියට්-ක්‍රයිස්ලර් වැනි සමාගම්වල ජාත්‍යන්තර සැපයුම් දාමයන්, බොලිවියානු හා චිලී පතල්, මධ්‍යම ඇමරිකානු හා මෙක්සිකානු කොටස් නිෂ්පාදනය සහ එක්සත් ජනපදය, ආර්ජන්ටිනාව, බ්රසීලය හා කැනඩාව යන එකලස් කිරීමේ කම්හල් සම්බන්ධ කරයි. සෑම රටක ම වැඩට ආපසු දැක්කීමේ උද්ඝෝෂන වලින් මෙම සමාගම් ඉමහත් ලාභයක් ලබා ඇත.
අර්ධගෝලය පුරා ආපසු වැඩට දැක්කීමේ කාලය තුල, ෆෝඩ් හි කොටස් මාර්තු 23 වන දින කොටසකට ඩොලර් 4.01 සිට, අද වන විට ඩොලර් 6.30 දක්වා ඉහල ගොස් ඇති අතර, එය සියයට 57 ක වැඩිවීමකි. ජෙනරල් මෝටර්ස් මාර්තු 18 වන දින ඩොලර් 16.80 සිට ඩොලර් 25.32 දක්වා ඉහල ගොස් ඇති අතර එය සියයට 51 ක වැඩිවීමකි. ෆියට් ක්‍රයිස්ලර් කොටස් මාර්තු 20 වන දින ඩොලර් 6.35 කට අලෙවි වූ අතර, එය අද ඩොලර් 10.23 දක්වා ඉහල ගොස් ඇත. එය සියයට 61 ක වැඩිවීමකි.
මේ අතර, එක්සත් ජාතීන්ගේ වාර්තාව, මාස හතරක් වැනි කෙටි කාලයක් තුල හදිසි ආහාර ආධාර අවශ්‍ය ලතින් ඇමරිකානුවන්ගේ සංඛ්‍යාව තුන් ගුනයකින් වැඩි වී ඇති බව වාර්තා කරයි. මේ වසරේ ලතින් ඇමරිකාවේ මිලියන 50 ක ජනතාවක් දරිද්‍රතාවයට පත්වන බවත් ඒ අනුව මුලු සංඛ්‍යාව මිලියන230ක් දක්වා වැඩිවනු ඇතැයි ලෝක බැංකුව වාර්තා කරයි
වෛරසය හේතුවෙන් අන්ත දරිද්‍රතාවය සියයට 4.5 සිට සියයට 15.5 දක්වා තුන් ගුනයකින් ඉහල යනු ඇත. අත් සේදීම සඳහා පිරිසිදු ජලය නොමැති මිලියන සංඛ්‍යාත ජනතාවක් ඇතුලුව, මිලියන 96 ක් දක්වා සංඛ්‍යාව ඉහල නඟියි.
වෛරසය වේගයෙන් ව්‍යාප්ත වන, පේරු හි ලීමාවේ ජනාකීර්න කම්කරු පන්ති අසල්වැසි ප්‍රදේශවල සාමාන්‍ය වැඩ කරන කාලය සියයට 80 කින් පහත වැටී ඇත්තේ, එමඟින් කම්කරුවන් විශාල පිරිසක් අසරනභාවයට පත් කරමිනි. මේ වසරේ කලාපය පුරා රැකියා විරහිතයන් මිලියන 44 ක් සිටිනු ඇත. ගනිකා වෘත්තිය ඉහල යන බවට පුලුල් වාර්තා තිබේ.
එහෙත් මෙහි දී ද, සංගත ඇමරිකාව හා එක්සත් ජනපද අධිරාජ්‍යවාදයේ භූ-මූලෝපායික උත්සුකයන්ට වඩා හොඳ ආරංචියක් ඇත.
විශාල විරැකියාව හා අසනීප වැටුප් මත එවැනි යටිකුරු පීඩනයක් ඇති කරනු ඇත. මේ මාසයේ එස් ඇන්ඩ් පී ග්ලෝබල් වාර්තා කල පරිදි, “සමහර විට, ලතින් ඇමරිකාවේ ආර්ථික අර්බුදයක්,අවප්‍රමානය වන මුදල් හා පහල දැමුනු සාපේක්ෂ ද්විත්ව ශ්‍රම පිරිවැය අඩුවීම සමග දැඩි ලෙස බැඳී, නිෂ්පාදකයින් ආසියාව බලා යනවාට වඩා ලතින් ඇමරිකාවේ ව්‍යාප්ත වීමට හේතු වනු ඇත.” මෙය සංගත ඇමරිකාවේ ලාභ වැඩිදියුනු කරනවා පමනක් නො ව, එක්සත් ජනපද අධිරාජ්‍යවාදයට තම භූ මූලෝපායික ප්‍රතිවාදියා වන චීනය පසෙකට දැමීමට ද උපකාරී වනු ඇත.
රැකියා ස්ථානවල ආරක්ෂාව සඳහාත්, එක්සත් ජනපදය විසින් මෙහෙයවනු ලබන ආපසු වැඩට දැක්කීමේ ව්‍යායාමයට එරෙහිවත් අරගලයට ඇමරිකාව පුරා කම්කරුවන් එක්සත් කිරීමට පොදු ක්‍රියාමාර්ගයක් අවශ්‍ය වේ. එය මිලියන ගනනකගේ ජීවිතය හා මරනය පිලිබඳ කාරනයකි.
සෑම තැනක ම ලෝක ආර්ථිකයේ විප්ලවීය පරිවර්තනයක් සඳහා අභිලාෂයක් ඇත. 2019 දී කලාපය පුරා පැතිරී ගිය මහජන විරෝධතා මෙය පෙන්නුම් කලේ ය. නමුත් අවශ්‍ය වන්නේ සමාජවාදී දේශපාලන ඉදිරිදර්ශනයකි. අද ම හතරවැනි ජාත්‍යන්තරයේ ජාත්‍යන්තර කමිටුව හා සම්බන්ධ වන ලෙස ලතින් ඇමරිකාව පුරා සිටින පාඨකයන්ගෙන් අපි ඉල්ලා සිටිමු.