Bu yazı ilk kez Twitter’da yayımlandı.
Bugün internette yayımlanan ve New York TimesSunday Magazine’de basılan bir makale, Profesör Timothy Snyder’ın Ukrayna faşizminin tarihini çarpıtma ve savunma konusunda oynadığı rolün bir başka sefil örneğini oluşturmaktadır.
Snyder, Ukraynalı milliyetçilerin II. Dünya Savaşı sırasında Polonyalıları ve Yahudileri topluca katlettiklerine ilişkin Rus atıflarını “hiç yaşanmamış bir geçmiş” ve “tarihe dair saçma ve nekrofilik anlatımlar” diyerek alaycı bir şekilde reddediyor.
Oysa kariyerinin daha erken bir aşamasında Snyder, Ukrayna Milliyetçileri Örgütü’nün (OUN) soykırım faaliyetleri hakkında ayrıntılı bir şekilde yazmıştı. “Ukrayna’daki Polonyalıların 1943’teki Etnik Temizliğinin Nedenleri” başlıklı makalesi, Past and Present dergisinin Mayıs 2003 sayısında yayımlanmıştı.
Bu 37 sayfalık akademik makale, OUN’un Volhinya’daki [Volin] Polonyalıları topluca öldürmesine odaklanıyordu. OUN’un askeri kanadı, Ukrayna İsyan Ordusu [UPA], diye yazıyordu Snyder, “1943’te yaklaşık elli bin Volhinyalı Polonyalıyı öldürdü ve on binlercesini kaçmak zorunda bıraktı.”
Snyder’ın anlatımına göre, “Nisan 1943’ün sonuna gelindiğinde, UPA, komutası altında belki on bin askere sahipti ve Volhinya’nın büyük kısmını karşılıklı katliam durumuna sokmuştu.” Snyder şöyle devam ediyordu:
Nisan ayı boyunca ve Volhinya genelinde, UPA askerleri bölgeleri ve köyleri kuşattı, evleri yaktı, kaçmaya çalışanlara ateş açtı veya geri dönmeye zorladı.
Karışık nüfuslu yerleşimlerde, UPA’nın güvenlik güçleri Ukraynalıları gece kaçmaları konusunda uyardı ve sonra şafakta geri kalan herkesi öldürdü. Bu, silahlı adamların öndersiz ve örgütsüz bir nüfusa yönelik koordineli bir saldırısıydı.
Bu, Snyder’in Ukraynalı milliyetçiler tarafından yapılan toplu katliamlara ilişkin tek “nekrofilik anlatımı” değildi. Şubat 2010’da New York Review of Books’ta yayımlanan bir makalede Snyder, o zamanki Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yuşçenko’nun OUN’un suçlarını örtbas etmesini açıkça kınamıştı:
Wehrmacht [Alman ordusu] Haziran 1941’de Sovyetler Birliği’ne saldırdığında, Macaristan, Romanya, İtalya ve Slovakya ordularının yanı sıra OUN-B ile ilişkili Ukraynalı gönüllüler de ona katıldı.
Bu Ukraynalı milliyetçilerin bazıları, Yahudilere karşı ölümcül pogromlar düzenlemek için Almanlara yardımcı oldular. Onlar bunu yaparak bir Alman politikası yürütüyorlardı ama bu, kendi etnik saflık programları ve Yahudileri Sovyet zorbalığı ile özdeşleştirmeleri ile tutarlıydı.
UPA, onların komutası altında, 1943 ve 1944 yıllarında Batı Ukrayna’yı Polonyalılardan etnik olarak temizlemeye girişti. UPA partizanları, çoğu kadın ve çocuk on binlerce Polonyalıyı öldürdü. [1]
Snyder şimdi Ukrayna faşizmine yapılan atıfları Rus propagandası olarak reddediyor. Oysa 2010’daki makalesinde, “Alman-Ukrayna faşistleri”ne ilişkin Sovyet tanımı “Sovyetler Birliği içinde ve dışında kalıcı ve etkili propaganda olarak hizmet edecek kadar doğruydu” diye yazmıştı.
Snyder, New York Review of Books’taki Şubat 2010 makalesi ile Kan Toprakları’nın (Bloodlands) Ekim 2010’da yayımlanması arasındaki aylarda, Ukrayna tarihine ilişkin açıklamasını kökten değiştirdi ama bunun nedenlerini asla açıklamadı.
Snyder’in kurgusal ve kötü niyetli bir şekilde Sovyet karşıtı Kan Toprakları’nda, OUN’un faaliyetleri tamamen yok olmuştu. Snyder, tarih yazmaktan ABD’nin Rusya karşıtı politikası için propaganda üretmeye geçmişti.
Rus Devrimi ve Tamamlanmamış Yirminci Yüzyılkitabımda, bir bölümü Kan Toprakları’ndaki değerlendirmeye ayırmıştım. Kitaba şuradan ulaşılabilir.
Orada şöyle yazmıştım: “Timothy Snyder’ın kitabında, hastalıklı ve tehlikeli bir eğilim ile karşı karşıyayız: tarih yazımı ile propaganda üretimi arasındaki ayrımın ortadan kaldırılması.” [2] 2014’te yapılan bu değerlendirmenin doğruluğu tamamen kanıtlanmış durumda.
[1] Akt. David North, Rus Devrimi ve Tamamlanmamış Yirminci Yüzyıl (İstanbul: Mehring Yayıncılık, 2019), s. 353. Çeviren Halil Çelik.
[2] Age., s. 357.