Η δίοδος μέσα από τα Βαλκάνια και την Ιταλία για την κεντρική Ευρώπη, την οποία εδώ και μερικές εβδομάδες ακολουθούν χιλιάδες πρόσφυγες, δείχνει το βάναυσο και απάνθρωπο πρόσωπο του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Απελπισμένοι άνθρωποι που εγκαταλείπουν τις κατεστραμμένες από τον πόλεμο περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής για να γλιτώσουν από τον θάνατο, βιώνουν μια ανελέητη δοκιμασία.
Κάθε μέρα και καινούριες εικόνες φρίκης: πτώματα που επιπλέουν στη Μεσόγειο, πρόσφυγες που στριμώχνονται σε χώρους με απαράδεκτες συνθήκες υγιεινής χωρίς επαρκή τροφή και νερό, οικογένειες με μικρά παιδιά που περπατάνε εκατοντάδες χιλιόμετρα, σύνορα σφραγισμένα με συρματοπλέγματα, δυνάμεις ασφαλείας και αστυνομία που βίαια απωθούν με κλομπ και δακρυγόνα τους ανυπεράσπιστους πρόσφυγες.
Την προηγούμενη εβδομάδα, οι σοροί 50 Σύρων προσφύγων που φαίνεται να πέθαναν από ασφυξία ανακαλύφθηκαν σε φορτηγό στον αυστριακό αυτοκινητόδρομο. Οι νεκροί εντοπίστηκαν όταν εργαζόμενος του αυτοκινητόδρομου παρατήρησε την εκροή δύσοσμων υγρών από το σταθμευμένο όχημα.
Σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από εκεί, στην γαλήνια Βιέννη, συνεδρίασαν οι αρχηγοί των κυβερνήσεων και υπουργοί Εξωτερικών της Αυστρίας, της Γερμανίας και έξι χωρών των Βαλκανίων, οι οποίοι απάντησαν σ’ αυτή τη μακάβρια ανακάλυψη με μέτρα που δυσχεραίνουν και άλλο την είσοδο στην Ευρώπη. Συμφώνησαν να στεγανοποιηθούν τα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η μεταναστευτική δίοδος μέσα από τα Δυτικά Βαλκάνια να παρακολουθείται καλύτερα. Την ευθύνη για τον πρόσφατο μαζικό θάνατο επέρριψαν σε „εγκληματίες-λαθρέμπορους“, των οποίων βέβαια οι επιχειρήσεις ανθούν ως συνέπεια της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Η προσφυγική κρίση καταρρίπτει δια της άτοπου απαγωγής τον μύθο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι παράδεισος της ειρήνης, της ευημερίας και της κατανόησης των εθνών. Οι κυβερνήσεις συνεργάζονται στενά για να μετατρέψουν την Ευρώπη σε φρούριο και έχουν εμπλακεί σε έναν ξέφρενο ανταγωνισμό για το ποιός θα αποτρέψει ή θα προωθήσει σε άλλη χώρα περισσότερους μετανάστες. Σχολιαστές προειδοποιούν ότι η ενότητα της Ε.Ε. κινδυνεύει από την ανύψωση νέων εμποδίων και τη διαμάχη για την κατανομή των μεταναστών.
Η Μεγάλη Βρετανία, η οποία ως τώρα έχει δεχθεί μόλις το ένα τοις εκατό των προσφύγων από τη Συρία που έφτασαν στην Ευρώπη, ξοδεύει εκατομμύρια λίρες για να αποκλείσει την είσοδο του τούνελ στο Καλαί. Χιλιάδες πρόσφυγες περιμένουν στην αντίπερα όχθη και φέτος έχουν ήδη σκοτωθεί δώδεκα στην προσπάθεια να περάσουν. Οι μετανάστες χωρίς άδεια ασκήσεως επαγγέλματος στην Μεγάλη Βρετανία, τιμωρούνται σκληρά.
Στην Ουγγαρία, απ’ όπου περνάει η δίοδος για την κεντρική Ευρώπη, χτίστηκε ένας φράχτης ύψους 3,50 μέτρων στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. με τη Σερβία και εξετάζεται το ενδεχόμενο επιβολής μακροχρόνιας φυλάκισης για την παράνομη διέλευση των συνόρων.
Η Γερμανία και η Αυστρία, προορισμός για πολλούς πρόσφυγες, προσπαθούν να τους αποτρέψουν με τις απαράδεκτες συνθήκες στα κέντρα υποδοχής, συνοπτικές διαδικασίες απέλασης και μείωση των παροχών. Ειδικά η κυβέρνηση της Γερμανίας ασκεί σε συνεργασία με τη Γαλλία μεγάλη πίεση για να κατανεμηθούν ποσοστιαία οι πρόσφυγες και σε άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε..
Κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη όμως, η αντίσταση σε αυτό το σχέδιο είναι σθεναρή. Ο πρόεδρος της Πολωνίας Αντρέι Ντούντα απορρίπτει κατηγορηματικά την υποδοχή πρόσθετων προσφύγων. Δικαιολογώντας τη στάση του αναφέρει μεταξύ άλλων, ότι η χώρα του υπολογίζει ένα νέο κύμα προσφύγων από την Ουκρανία, όπου εντείνεται ο εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στο υποστηριζόμενο από τη Δύση καθεστώτος του Πέτρο Ποροσένκο και τους φιλορώσους αντάρτες.
Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Τσεχίας Αντρέι Μπάμπιτς, κατά τα άλλα δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας, ζητά την επέμβαση του ΝΑΤΟ για να „σφραγιστεί προς τα έξω ο χώρος Σένγκεν“. Θεωρεί την εισροή των προσφύγων ως τον „μεγαλύτερο κίνδυνο για την Ευρώπη".
Η στάση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού είναι διαμετρικά αντίθετη από την αντίδραση των κυρίαρχων ελίτ. Ειδικά στη Γερμανία η ένθερμη υποδοχή των προσφύγων από τους πολίτες εξέπληξε και σόκαρε την επίσημη πολιτική. Χιλιάδες κάτοικοι του Αμβούργου δώρισαν αρκετούς τόνους ρούχα, παιχνίδια, κουβέρτες και αγόρασαν προϊόντα υγιεινής για 1.100 πρόσφυγες από τη Συρία και την Ερυθραία, που ζουν εδώ και δύο εβδομάδες σε έναν εκθεσιακό χώρο. Ενώ οι αρχές ταλαιπωρούν τους πρόσφυγες και επικαλούνται ως αιτία της συμπεριφοράς τους τον „φόρτο εργασίας“ που έχει προκύψει, εκατοντάδες εθελοντές έχουν δημιουργήσει δίκτυα εφοδιασμού, που διανέμουν τις δωρεές σε όλη τη Γερμανία και οργανώνουν ιατρική περίθαλψη και μαθήματα ξένων γλωσσών.
Τα ΜΜΕ ενημερώνουν σποραδικά μόνο για αυτή την παροχή βοήθειας, ενώ τα πρωτοσέλιδα γεμίζουν οι ειδήσεις για τις εμπρηστικές ενέργειες και τις ξενοφοβικές εκδηλώσεις νεοναζιστικών ομάδων, στις οποίες έχουν διεισδύσει οι μυστικές υπηρεσίες. Έως τώρα τέτοιες ειδήσεις δεν αποδυνάμωσαν, αλλά αντίθετα ενίσχυσαν την συμπαράσταση των πολιτών προς τους πρόσφυγες.
Η έκταση της στήριξης των προσφύγων δεν αποτελεί μόνο στοιχειώδη έκφραση ανθρωπιάς. Πολλοί πολίτες ενστικτωδώς καταλαβαίνουν ότι οι πρόσφυγες είναι θύματα ενός κοινωνικού συστήματος που απειλεί και την δικιά τους υπόσταση.
Οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, στη Λιβύη και στη Συρία, οι οποίοι κατέστρεψαν ολόκληρες κοινωνίες και αποτελούν την κύρια αιτία του κύματος των προσφύγων, δεν είχαν ποτέ την υποστήριξη του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Επιπλέον, οι εργαζόμενοι σε όλη την Ευρώπη εδώ και χρόνια αντιλαμβάνονται ότι το βιοτικό τους επίπεδο πέφτει, ενώ μια μικρή μειονότητα στην κορυφή της κοινωνίας πλουτίζει απεριόριστα.
Το μεταναστευτικό πρόβλημα αποτελεί ξεκάθαρη έκφραση της κρίσης του κοινωνικού συστήματος το οποίο δεν είναι πλέον συμβατό με τις ζωτικές ανάγκες της συντριπτικής πλειοψηφίας της ανθρωπότητας.
Το 1940, κατά την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Τέταρτη Διεθνής δήλωνε: «Ο κόσμος του παρηκμασμένου καπιταλισμού είναι υπερπλήρης. Το ζήτημα της υποδοχής μιας επιπλέον εκατοντάδας προσφύγων αποκτά τεράστιες διαστάσεις για μια παγκόσμια δύναμη του αναστήματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Στην εποχή του αεροσκάφους, του τηλέγραφου, του τηλεφώνου, του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης, το ταξίδι από μια χώρα στην άλλη εμποδίζεται με τα διαβατήρια και τις βίζες. Η περίοδος των πτωτικών εξαγωγών και της σάπιας εσωτερικής αγοράς είναι επίσης η περίοδος της τερατώδους αύξησης του σωβινισμού, και ιδιαίτερα του αντισημιτισμού».
Αυτά τα λόγια είναι και σήμερα εξαιρετικά επίκαιρα. Ο καπιταλισμός, που έχει ως βάση την ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και τον πλήρη έλεγχο όλων των πτυχών της οικονομικής ζωής από την ολιγαρχία του χρηματοοικονομικού τομέα, δεν είναι συμβατός με τις ανάγκες μιας παγκόσμιας κοινωνίας, η οποία αποτελείται από επτά δισεκατομμύρια ανθρώπων, οικονομικά αλληλένδετων και αλληλεξαρτώμενων. Η έννοια του έθνους-κράτους, στο οποίο βασίζεται ο καπιταλισμός, βρίσκεται σε ασυμφιλίωτη αντίθεση με την παγκόσμια οικονομία, η οποία βασίζεται στο διεθνή καταμερισμό της εργασίας.
Η απάνθρωπη μεταχείριση των προσφύγων, η δημιουργία νέων, ανυπέρβλητων εμποδίων, η ενίσχυση του κρατικού μηχανισμού και η αναβίωση του μιλιταρισμού, αποτελούν την απάντηση της άρχουσας ελίτ στις άλυτες αντιφάσεις του καπιταλισμού. Η απανθρωπιά προς τους πρόσφυγες δεν αποτελεί μεμονωμένο ζήτημα, αλλά είναι η έκφραση ενός βαθιά απάνθρωπου συστήματος.
28 Αυγούστου 2015