Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν την Κυριακή 26 Ιανουαρίου στις κυριότερες πόλεις της Ελλάδας, καθώς και σε μεγάλες πόλεις της Ευρώπης και διεθνώς, απαιτώντας δικαιοσύνη για όσους έχασαν τη ζωή τους στο σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη το 2023. Οι διαδηλώσεις απαίτησαν επίσης τον τερματισμό της συντονισμένης συγκάλυψης του εγκλήματος των Τεμπών που οδήγησε στο θάνατο 57 ανθρώπων.
Οι σκηνές θύμιζαν τις μαζικές διαμαρτυρίες της εργατικής τάξης που γέμισαν τις πόλεις της χώρας κατά τη διάρκεια του αντιμνημονιακού κινήματος που ξεκίνησε το 2010.
Οι διαδηλώσεις της Κυριακής πυροδοτήθηκαν από τη μετάδοση ηχητικών στοιχείων στις 17 Ιανουαρίου από το κανάλι Kontra τα οποία δείχνουν ότι περίπου 30 από τα 57 θύματα της τραγωδίας των Τεμπών ήταν ακόμη ζωντανά για ένα διάστημα μετά τη σύγκρουση. Πιθανότατα πέθαναν από ασφυξία ή εγκαύματα, καθώς η σύγκρουση προκάλεσε τεράστιες εκρήξεις και πυρκαγιά στα μπροστινά βαγόνια.
Μια νεαρή επιβάτης που κάλεσε τον ευρωπαϊκό αριθμό έκτακτης ανάγκης 112 για να αναφέρει το περιστατικό ακούγεται στην ηχογραφημένη κασέτα να αγκομαχά «δεν έχω οξυγόνο.» Τα λόγια της υιοθετήθηκαν ως το κύριο σύνθημα των διαδηλώσεων της Κυριακής, μαζί με το «Κανένα έγκλημα χωρίς τιμωρία. Ανεξάρτητη δικαιοσύνη για όλους.»
Πλησιάζοντας τη δεύτερη επέτειο του δυστυχήματος – του πιο θανατηφόρου στην ιστορία των ελληνικών σιδηροδρόμων και του χειρότερου στην Ευρώπη μετά τον θάνατο 80 ανθρώπων σε εκτροχιασμό στην Ισπανία το 2013 – ούτε ένα άτομο στους κυβερνητικούς κύκλους δεν έχει λογοδοτήσει. Το βίντεο του Kontra με τα ηχητικά έγινε viral με τον Σύλλογο Συγγενών Θυμάτων Τεμπών να απευθύνει κάλεσμα για διαμαρτυρίες κατά της δεξιάς κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας (ΝΔ).
Σχεδόν 200 διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα και σε ολόκληρο τον κόσμο. Δύο από τις μεγαλύτερες διαμαρτυρίες – στις οποίες συμμετείχαν πολλές δεκάδες χιλιάδες κόσμου – πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα, έξω από το κοινοβούλιο στην πλατεία Συντάγματος, και στη Θεσσαλονίκη (βλ. βίντεο παρακάτω).
Περίπου 500 άτομα διαδήλωσαν έξω από την ελληνική πρεσβεία στο Λονδίνο και άλλοι τόσοι στο Βερολίνο. Διαμαρτυρίες πραγματοποιήθηκαν επίσης στις Βρυξέλλες, στο Εδιμβούργο, την Κολωνία, το Παρίσι, τη Μαδρίτη, τη Βαρκελώνη, το Άμστερνταμ, το Ελσίνκι, τη Λευκωσία, το Ρέικιαβικ και τη Βαλέτα. Στην Αφρική πραγματοποιήθηκε διαμαρτυρία στο Κάιρο της Αιγύπτου, ενώ στη Βόρεια Αμερική πραγματοποιήθηκαν διαμαρτυρίες στη Νέα Υόρκη, τη Βοστώνη και το Τορόντο.
Στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, διμοιρίες των ΜΑΤ επιτέθηκαν στους διαδηλωτές με δακρυγόνα και γκλομπ, τραυματίζοντας στην πρωτεύουσα τον δημοσιογράφο Μάριο Λώλο – πρώην πρόεδρο της Ένωσης Φωτορεπόρτερ.
Οι θάνατοι στα Τέμπη προκάλεσαν μαζική οργή στην Ελλάδα, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων, με εκατομμύρια ανθρώπους να βγαίνουν στους δρόμους τις εβδομάδες μετά το δυστύχημα και με την κύρηξη γενικής απεργίας ένα μήνα μετά. Οι εργαζόμενοι και η νεολαία απέρριψαν τα αρχικά ψέματα του πρωθυπουργού και προέδρου της ΝΔ Κυριάκου Μητσοτάκη ότι οι θάνατοι ήταν αποτέλεσμα του «τραγικού ανθρώπινου λάθους» ενός μεμονομένου σταθμάρχη στη Λάρισα.
Όπως σημείωσε το WSWS σε άρθρο που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2023, «Οι διαδηλωτές γνωρίζουν πως δεν ήταν δυνατόν για τους νεκρούς να παρουσιαστούν ως αποτέλεσμα ατυχήματος και ότι η ευθύνη δεν ήταν ενός μεμονωμένου σταθμάρχη, όπως ισχυρίστηκε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας (ΝΔ). Η σύγκρουση ήταν ένα έγκλημα που προέκυψε από ένα τρομακτικά ανασφαλές σιδηροδρομικό δίκτυο που προκλήθηκε από τις πολυετείς περικοπές και την τελική του ιδιωτικοποίηση το 2017.»
Το μέγεθος των πρόσφατων διαμαρτυριών σόκαρε την κυβέρνηση και τα συστημικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Στην αρχή ο κρατικός φορέας της ΕΡΤ αρνήθηκε να αναφερθεί καν στη διαδήλωση στην Αθήνα, προκαλώντας την οργισμένη καταγγελία δημοσιογράφων, τεχνικών και καλλιτεχνών του καναλιού καθώς και μέλη του διοικητικού προσωπικού.
Στην κοινή τους ανακοίνωση (βλ. ανάρτηση από το Χ παρακάτω) οι εργαζόμενοι δήλωσαν: «Οι μεγαλειώδεις διαδηλώσεις για το έγκλημα στα Τέμπη σε ολόκληρη τη χώρα και στο εξωτερικό υποβαθμίστηκαν με ακραίο τρόπο από την ΕΡΤ. Στο δελτίο ειδήσεων στις 12 το μεσημέρι, την ώρα δηλαδή που βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη η μαζικότερη διαδήλωση των πολλών τελευταίων χρόνων στο κέντρο της Αθήνας, η είδηση παρουσιάστηκε 37 ολόκληρα λεπτά μετά την έναρξη του δελτίου, συνοπτικά και χωρίς ούτε μια εικόνα από το Σύνταγμα.»
Δεδομένου του γεγονότος ότι η κυβέρνηση της ΝΔ δεν έχει ασκήσει καμία ποινική διώξη, πόσο μάλλον να έχει προβεί στη διεξαγωγή δίκης, οι συγγενείς της οικογένειας ανέλαβαν την πρωτοβουλία και ανέθεσαν τη διενέργεια έρευνας για το ατύχημα σε επιτροπή εμπειρογνωμόνων. Τα ηχητικά που μετέδωσε το Kontra αποτελούν μερος της έκθεσης που υπέβαλε η επιτροπή τρεις μέρες αργότερα. Η έκθεση διαπίστωσε ότι ο θάνατος 30 επιβατών, δηλαδή της πλειονότητας, επήλθε μετά τη σύγκρουση μεταξύ της επιβατικής αμαξοστοιχίας και μιας εμπορικής αμαξοστοιχίας και συνδέθηκε με την παρουσία μεγάλων ποσοτήτων εύφλεκτων υγρών – και όχι με τα έλαια σιλικόνης από τους μετασχηματιστές της επιβατικής αμαξοστοιχίας, όπως ισχυριζόταν προηγουμένως η κυβέρνηση.
Καλώντας τα συλλαλητήρια, η εκπρόσωπος του Συλλόγου Συγγενών Θυμάτων Τεμπών Μαρία Καρυστιάνου, η κόρη της οποίας έχασε τη ζωή της στη σύγκρουση, δήλωσε: «Απαιτούμε άμεση έρευνα για την έκρηξη του παράνομου χημικού φορτίου και τη φωτιά που έκαψε ζωντανούς τους αγαπημένους μας.»
Από την αρχή, ο σύλλογος των συγγενών προσπάθησε να αποκαλύψει τη συγκάλυψη της κυβέρνησης και την καθυστέρηση της απόδοσης δικαιοσύνης. Τον περασμένο Μάρτιο, η Καρυστιάνου μίλησε σε συνεδρίαση της Επιτροπής Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (PETI) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού είχε υποβάλει αίτημα με 1,3 εκατομμύρια υπογραφές για την τροποποίηση της ποινικής ευθύνης υπουργών και της βουλευτικής ασυλίας.
Η Καρυστιάνου δεν μάσησε τα λόγια της, λέγοντας: «Στο πρώτο 24ωρο, μετά τη μοιραία σύγκρουση, δόθηκε κυβερνητική εντολή συγκάλυψης για την οποία μέχρι και σήμερα κανένας δεν έχει αναλάβει την ευθύνη, παρόλο που έχει δημοσίως ομολογηθεί.»
«Κατά τη σύγκρουση εύφλεκτες και παράνομες ουσίες προκάλεσαν τεράστια έκρηξη που κατέκαψε τους περισσότερους. Το φορτίο αυτό δεν ήταν ΚΑΝ δηλωμένο. Μέσα σε 5 μέρες μετακίνησαν τα συντρίμμια και επιχωμάτωσαν πλήρως την περιοχή. Χάθηκαν κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία ενοχής.» Κατόπιν πρόσθεσε: «Σήμερα ΕΜΕΙΣ και ΟΛΟΣ ο ελληνικός λαός είμαστε βέβαιοι για τη συγκάλυψη!»
Η άρχουσα τάξη στην Ελλάδα έχει πλήρη επίγνωση του κινδύνου που εγκυμονεί η έξαρση των διαδηλώσεων. Γνωρίζει πως δεν παρακινούνται μόνο από οργή για το έγκλημα στα Τέμπη, αλλά και από όλα όσα αυτό αντιπροσωπεύει: τη συνεχιζόμενη εξαθλίωση του βιοτικού επιπέδου εκατομμυρίων εργαζομένων, τη λεηλασία της κοινωνίας από τις ιδιωτικές εταιρείες και τους πλούσιους, το χωρίς ελπίδα μέλλον που προσφέρει η καπιταλιστική τάξη στη νεολαία. Οι διαμαρτυρίες έρχονται εν μέσω μιας έξαρσης των ταξικών αγώνων στην Ελλάδα και μόλις δύο μήνες μετά από μια γενική απεργία με αιτήματα για υψηλότερους μισθούς και τον τερματισμό της λιτότητας.
Τη προηγούμενη Δευτέρα, μη μπορώντας να κάνει άλλο τα στραβά μάτια, η συντηρητική Καθημερινή προειδοποίησε στην αγγλική της έκδοση: «Τα εντυπωσιακά συλλαλητήρια στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και σε δεκάδες άλλες πόλεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό την Κυριακή θύμιζαν τις τεράστιες διαδηλώσεις στην αρχή της κρίσης των μνημονίων και αποκάλυψαν ένα κοινωνικό συναίσθημα που το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να αγνοήσει.»
Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο ψευτοαριστερός ΣΥΡΙΖΑ, προσπάθησε να επωφεληθεί πολιτικά από το δυστύχημα στα Τέμπη βάσισμένος στο γεγονός ότι αυτό έλαβε χώρα επί των ημερών της Νέας Δημοκρατίας. Με το αυτό σκεπτικό φρόντισε να συμμετέχουν αρκετά ηγετικά στελέχοι του στις διαδηλώσεις της Κυριακής.
Μιλώντας στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ τη προηγούμενη Δευτέρα, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτης Φάμελλος δήλωσε: «οι ευθύνες του κ. Μητσοτάκη είναι καταγραμμένες στο θέμα. Πρέπει να σας πω ότι έχει και εμπεδωθεί στην ελληνική κοινωνία η ευθύνη του κ. Μητσοτάκη για την συγκάλυψη η οποία επιχειρείται μετά το έγκλημα των Τεμπών.» Ως «απάντηση» στο «αίτημα δικαιοσύνης», ο Φαμέλλος δήλωσε πως «αυτό που εμείς λοιπόν επιλέξαμε είναι να συζητήσουμε με τους αρχηγούς, με τα προοδευτικά κόμματα και τις ηγεσίες τους προφανώς, έτσι ώστε να πάρουμε μια πρωτοβουλία όλοι μαζί.»
Παρόλο που οι θάνατοι συνέβησαν μετά την ανάληψη της εξουσίας από την ΝΔ κατόπιν της ήττας του ΣΥΡΙΖΑ στις βουλευτικές εκλογές του 2019, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι εξίσου ένοχος. Τα Τέμπη ήταν το αποτέλεσμα των πολιτικών που ακολούθησε η κυβέρνηση Τσίπρα από το 2015 μέχρι το 2019, η οποία εμβάθυνε την χωρίς προηγούμενο στην Ευρώπη επίθεση λιτότητας κατά της εργατικής τάξης.
Στο άρθρο «Οι ευθύνες του ΣΥΡΙΖΑ για τους νεκρούς των τρένων στα Τέμπη» το WSWS σημείωσε το γεγονός πως ο ΣΥΡΙΖΑ «στο πλαίσιο ενός καταιγισμού ιδιωτικοποιήσεων που πραγματοποιήθηκαν επί της διακυβέρνησής του, ήταν υπεύθυνος για το ξεπούλημα της ΤΡΑΙΝΟΣΕ στην ιταλική σιδηροδρομική εταιρεία Ferrovie Dello Stato Italiane (FSI) για ψίχουλα (45 εκατομμύρια ευρώ). Η ιδιωτικοποίηση άφησε ολόκληρη τη σιδηροδρομική υπηρεσία ανασφαλή, με τους σιδηροδρομικούς εργαζόμενους να αναγκάζονται να βασίζονται σε απαρχαιωμένη τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένων των χειροκίνητων συστημάτων σηματοδότησης.»
Ένα από τα κύρια συνθήματα του κινήματος για την απονομή δικαιωσύνης στα θύματα των Τεμπών, που φωνάζουν σε κάθε διαδήλωση, είναι «Τα κέρδη τους, οι ζωές μας» – μια άμεση αναφορά στις περιουσίες που συσσωρεύτηκαν ως αποτέλεσμα του ξεπουλήματος των σιδηροδρόμων, το οποίο ο Τσίπρας περιέγραψε ως λαμπρό success story.
Αναμφίβολα θα αποκαλυφθούν περισσότερα για τον ολέθριο ρόλο που διαδραμάτισε ο ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και η σημερινή κυβέρνηση.
Στο πλαίσιο της συγκάλυψής της, η ΝΔ απέρριψε το αίτημα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) να ενεργήσει σχετικά με την πιθανή ποινική ευθύνη δύο πρώην υπουργών Μεταφορών μετά το σιδηροδρομικό δυστύχημα.
Σύμφωνα με το POLITICO τον περασμένο Ιανουάριο, η εισαγγελέας της EPPO Πόπης Παπανδρέου σε επιστολή της προς την ελληνική κυβέρνηση τον Ιούνιο του 2023, σημείωσε ότι κατά τη διάρκεια της έρευνας για το δυστύχημα «έχουν προκύψει υποψίες για υποτιθέμενα ποινικά αδικήματα που διέπραξαν πρώην μέλη της ελληνικής κυβέρνησης. Αυτά τα φερόμενα ποινικά αδικήματα αφορούν παράβαση καθήκοντος που διέπραξε ο πρώην Υπουργός [επί ΣΥΡΙΖΑ] Χρήστος Σπίρτζης και υπεξαίρεση που διέπραξε ο πρώην Υπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής.»