100 yıl önce: Macaristan’da Sovyet cumhuriyeti ilan edildi

Macaristan Sovyet Cumhuriyeti’nin ilanı

21 Mart 1919’da, kısa süre önce Sosyal Demokrat Parti ile birleşmiş olan Macaristan Komünist Partisi, Budapeşte’de, Sovyet cumhuriyetini ilan etti. Komünist önderler hapishaneden serbest bırakıldılar ve birleşik Sosyalist Parti, önce 13 ve sonra 16 bakandan oluşan, Bela Kun’un Dışişleri Komiseri olduğu bir hükümet kurmaya girişti.

Mihály Karolyi’nin liberal hükümeti, hem kıtlık hem de Fransızlar ile Romanyalıların istila tehdidi karşısında çökmüştü. Karolyi’nin Ekim 1918’de kurulmuş olan Macaristan Halk Cumhuriyeti, Ekim ve Kasım aylarındaki Müttefik saldırılarının ve Almanya’nın 11 Kasım’da teslim olmasının ardından parçalanan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun ardılı devletlerden biriydi. Çekoslovakların kuzeye ve Sırplar ile Hırvatların güneye yaptıkları rakip milliyetçi akınlar da, ülkeyi parçalamakla tehdit ediyordu.

20 Mart 1919’da, Karolyi, özellikle başkent Budapeşte’de, savaştan dönen askerlerle birleşmiş ve işçi konseylerini (sovyetler) kurmaya başlamış olan ayaklanma halindeki işçi hareketi ile sıkı bağları nedeniyle, yalnızca Sosyal Demokratların yönetebileceğini açıklamıştı. Karolyi’nin bilmediği şey, Sosyal Demokratların, Bela Kun’un önderliğinde yeni kurulmuş olan Macaristan Komünist Partisi ile birleşmiş olduğuydu. Bela Kun, Rusya’da bir savaş esiri iken Bolşevik olmuştu. Komünist Parti, şimdiden, Budapeşte’deki en militan ve siyasi olarak eğitimli işçilerin bağlılığını kazanmıştı.

Lenin’in belirttiği gibi: “Macar burjuvazisi, dünyaya, gönüllü olarak istifa ettiğini ve dünyada bir kriz anında ulusa yol gösterebilecek tek gücün Sovyet iktidarı olduğunu itiraf etti.”

Birinci Dünya Savaşı’nın ardından, kitlesel hareketler ve devrimler hızla Orta Avrupa’ya yayılmıştı. Almanya’da, devrimci işçiler, sosyalist önderler Karl Liebknecht ile Rosa Luxemburg’u da katletmiş olan ön faşist Freikorps tarafından bastırıldılar. Nisan 1919’da, bir Bavyera Sovyet Cumhuriyeti ilan edilecekti.

Macaristan Sovyet hükümeti, kuzeyde Çekoslovaklara karşı bazı başarılar elde eden bir Kızıl Ordu oluşturdu ancak orduya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminden eski subaylar komuta ediyordu. Hükümet, ulusallaştırmış olduğu büyük toprakları bölüştürüp köylüye dağıtmayı reddederek, tarım politikasında ciddi hatalar yaptı. Köylüler, kentlere tahıl tedarik edemez durumda olan Sovyet hükümetine sırtlarını döndüler.

En önemlisi de, Komünistler ile aynı partide birleşmiş olan hükümetteki Sosyal Demokratlar altüst edici bir rol oynadılar ve her adımda, Sovyet cumhuriyetinin düşmanlarına teslim olma peşinde koştular. Sonunda, Paris Barış Konferansı’nın, Macaristan’ın sınırlarını yeniden görüşmek için verdiği emperyalist ültimatoma boyun eğdiler. Macaristan Sovyet rejimi, Temmuz’da, geriye Sosyal Demokrat bir hükümet bırakacak şekilde çöktü.

Ağustos ayına gelindiğinde, Romanya Ordusu Budapeşte’yi almış ve bunu, Amiral Hortyh’nin önderlik ettiği, barbarca bir Beyaz Terör takip etmişti. Beyazlar, binlerce işçiyi, Komünisti ve Sosyal Demokratı işkenceden geçirip öldürdüler ya da hapse attılar.

Loading