Artykuł ukazał się pierwotnie 29grudnia2021na anglojęzycznej stronie WSWS.

Ponad 30 lat po rozwiązaniu Związku Radzieckiego przez stalinowców w 1991 roku, państwo rosyjskie próbuje prawnie zakazać jakichkolwiek badań nad zbrodniami stalinizmu. 28 grudnia rosyjski Sąd Najwyższy podtrzymał zalecenie rządu z 11 listopada, aby rozwiązać organizację praw człowieka International Memorial, która odegrała kluczową rolę w dokumentowaniu i ujawnianiu zbrodni stalinizmu, za rzekome naruszenie rosyjskich przepisów o przeciwdziałaniu „zagranicznym agentom“.

Memoriał został założony w 1987 roku w samym środku śmiertelnego kryzysu stalinizmu. Organizacja ta stworzyła kilka baz danych zawierających nazwiska i informacje biograficzne ponad trzech milionów ofiar stalinowskiego Wielkiego Terroru. Wpisy często zawierają również informacje i odsyłacze do odpowiednich materiałów archiwalnych i innych źródeł. Archiwum Memoriału zawiera akta osobowe („licznyie dieła“) 60 000 ofiar terroru, a także materiały pochodzące od członków radzieckiego ruchu dysydenckiego. Biblioteka zawiera ponad 40 000 woluminów, w tym wiele rzadkich wydań. Organizacja prowadzi muzeum, w którym na przestrzeni lat zorganizowano wiele ważnych wystaw i wydarzeń. Jeśli wyrok zostanie utrzymany w mocy, wszystko to zostanie rozwiązane.

Sąd Najwyższy nakazał zamknięcie licznych oddziałów regionalnych Memoriału. Pomagają one ocalałym z aktów terroru, organizują wystawy i wykopaliska w miejscach masowych strzelanin. W zdecydowanym oświadczeniu organizacja Memoriał ponownie odrzuciła orzeczenie i zapowiedziała złożenie apelacji.

Zaledwie dzień przed wydaniem wyroku we wtorek w ubiegłym tygodniu inny rosyjski sąd przedłużył do 15 lat karę więzienia dla historyka Jurija Dmitrijewa, który współpracował z oddziałem Memoriału w Karelii. W obliczu szerzącej się pandemii wyrok wydany na 65-letniego Dmitrijewa, który jest słabego zdrowia, jest równoznaczny z wyrokiem śmierci.

Nie ulega wątpliwości, że proces Memoriału został zorganizowany na najwyższych szczeblach państwa rosyjskiego. Prokuraturę wsparło rosyjskie Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Roskomnadzor, Federalna Służba Nadzoru w Dziedzinie Łączności, Technologii Informacyjnych i Komunikacji Masowej.

Prezydent Rosji Władimir Putin, którego gabinet wcześniej udawał, że nie wie o procesie Memoriału, potępił 9 grudnia organizację za rzekome wspieranie grup „terrorystycznych i ekstremistycznych”. Zarzucił również organizacji, że zdradziła swoje „humanistyczne ideały”, nieumyślnie podając na swojej stronie internetowej nazwiska trzech nazistowskich kolaborantów z powodu poważnych braków kadrowych; błąd ten został jednak szybko skorygowany.

Podczas wtorkowego (28.12.21) procesu prokurator Aleksiej Żafiarow nie ukrywał, że oskarżenie Memoriału ma podłoże polityczne. Oskarżył organizację o „krytykowanie władz państwowych”. — Jest oczywiste, że Memoriał zniekształca pamięć historyczną o Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej [tj. II wojnie światowej] i maluje fałszywy obraz ZSRR jako państwa terrorystycznego. W tym celu angażuje się w spekulacjena temat ucisku w XX wieku i rehabilituje nazistowskich zbrodniarzy, którzy mają na rękach krew obywateli Związku Radzieckiego —stwierdził. (podkreślenie dodane)

Te neostalinowskie kłamstwa i oszczerstwa muszą zostać odrzucone! Robotnicy muszą domagać się natychmiastowego uwolnienia Jurija Dmitrijewa i podjąć działania, które zapobiegną likwidacji Memoriału i jego bezcennych archiwów.

Różnice polityczne między WSWSa rosyjską opozycją liberalną, z którą kierownictwo Memoriału utrzymuje kontakty, zostały szeroko udokumentowane. Ale nie o to tu chodzi. Praca Memoriału zaszkodziła próbom rehabilitacji i usprawiedliwienia zbrodni stalinowskich podejmowanym przez reżim Putina. Obrona Memoriału jest równoznaczna z obroną dostępu do prawdy historycznej o zbrodniach stalinizmu.

W czasie Wielkiego Terroru lat trzydziestych XX wieku zamordowano ponad milion osób, a kolejne miliony zniknęły w obozach pracy. W tym politycznym ludobójstwie wymazano całe pokolenia rewolucjonistów, a przede wszystkim przywódców Rewolucji Październikowej i walki Lewicowej Opozycji ze stalinizmem. Lew Trocki, który był drugim po Leninie przywódcą rewolucji, a później najważniejszym przeciwnikiem Józefa Stalina, został zamordowany w sierpniu 1940 roku w Meksyku przez agenta GPU.

Korzenie rosyjskiej oligarchii tkwią w tej gwałtownej reakcji historycznej przeciwko pierwszej rewolucji socjalistycznej w dziejach świata. Obawia się, że odrodzenie walki klasowej doprowadzi również do ponownego zainteresowania genezą i losami rewolucji 1917 roku oraz walką Lwa Trockiego ze stalinizmem. Chce temu zapobiec, tłumiąc prawdę historyczną i utrwalając stalinowskie fałszerstwo historii.

W marcu 1992 roku, na XII Plenum Międzynarodowego Komitetu Czwartej Międzynarodówki, David North podkreślił:

„Jeśli zastanowimy się nad wpływem zbrodni stalinizmu na rozwój polityczny klasy robotniczej, dojdziemy do wniosku, że żadna inna siła polityczna nie miała tak niszczących konsekwencji dla postępowego rozwoju ludzkości. Hitler był tym, kim był. Był politykiem faszystowskim i imperialistycznym. Ale Stalin i biurokracja radziecka oraz masowe partie stalinowskie na całym świecie twierdziły, że przemawiają w imieniu Rewolucji Październikowej. (...) Co chciał osiągnąć Stalin? Masowe morderstwa można wytłumaczyć jedynie jako próbę zatarcia wszelkich śladów kultury marksistowskiej w klasie robotniczej i społeczeństwie. (...) Celem tego masowego mordu było wymazanie jednostek, które uosabiały rewolucyjne środowisko polityczne, społeczne i kulturowe, z którego wyłoniła się Rewolucja Październikowa. Uważam, że nie można zrozumieć wydarzeń ubiegłego roku [1991], nie zdając sobie sprawy z ogromu tej zbrodni. (...) Obalenie kłamstwa, że stalinizm jest marksizmem, wymaga ujawnienia czynów stalinizmu. Aby wiedzieć, czym jest stalinizm, musimy pokazać, kogo stalinizm zamordował. Musimy odpowiedzieć na pytanie, przeciwko któremu wrogowi stalinizm zadał swoje najstraszliwsze ciosy.”

Dziesiątki tysięcy rewolucjonistów, w tym tysiące trockistów, którzy nie poddali się stalinizmowi, zostało wymazanych z pamięci historycznej klasy robotniczej. Chlubna historia ich walki politycznej oraz ich często wybitne i obszerne pisma są prawie zupełnie nieznane.

Informacje z baz danych Memoriału oraz archiwum i biblioteki organizacji są niezbędne w badaniach nad historią Związku Radzieckiego i międzynarodowego ruchu robotniczego lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku.

Wykopaliska w najbardziej znanych miejscach masowych rozstrzeliwań z okresu Wielkiego Terroru, w tym w miejscu pochówku w Komunarce, prawie zawsze były prowadzone przy wsparciu Memoriału. Ponadto organizacja pomagała rodzinom ofiar terroru w uzyskaniu informacji o losie swoich bliskich i ich rehabilitacji.

Reżim Putina uważa, że może tym wyrokiem zastraszyć klasę robotniczą i historyków. Szykują się kolejne ataki na instytucje historyczne i archiwa.

Równie dobrze może się w tej kwestii mylić. Prześladowania Memoriału wywołały oburzenie m.in. wśród młodzieży szkolnej i akademickiej, artystów i robotników. Jedna z młodych kobiet opisała rozwiązanie Miejsca Pamięci jako „próbę wymazania mojej pamięci”.

Rosja jest nadal bardzo upolitycznionym krajem, pomimo dziesięcioleci kontrrewolucji. Rewolucja Październikowa, lata dwudzieste i trzydzieste XX wieku oraz II wojna światowa, choć mało zrozumiałe, są jednak stałymi tematami seriali telewizyjnych, książek i dyskusji.

Co więcej, trzy dekady nędzy społecznej i reakcji w kapitalizmie, których kulminacją było jak dotąd doświadczenie codziennej masowej śmierci w czasie pandemii, nie przeszły bez śladu w świadomości klasy robotniczej. Choć nadal istnieje wiele niejasności co do natury stalinizmu, Związku Radzieckiego i Rewolucji Październikowej, wśród wielu robotników i intelektualistów panuje jednakowe przekonanie, że prawda o tej historii jest niezbędnym warunkiem postępu społecznego.

Dokumenty historyczne, które Memoriał zgromadził i zachował, mają zasadnicze znaczenie dla budzenia świadomości mas pracujących. Powszechny opór wobec ataku na Memoriał musi teraz zostać zmobilizowany i zakorzeniony w rosyjskiej i międzynarodowej klasie robotniczej, ponieważ jest to jedyna siła społeczna, która może obronić prawdę historyczną i prawa demokratyczne.