W niedzielę 20 sierpnia na Prinkipo, tureckiej wyspie na Morzu Marmara, odbyło się wydarzenie zatytułowane „Wyspa w centrum historii świata: Lew Trocki na Prinkipo“.
Wydarzenie, zorganizowane z okazji 90. rocznicy wyjazdu Trockiego z Prinkipo (znanego w Turcji jako Büyükada), upamiętniało cztery lata, które spędził tam w latach 1929-1933 po wydaleniu ze Związku Radzieckiego przez reżim stalinowski. Obchody zbiegły się również z 83. rocznicą zabójstwa Trockiego przez agenta sowieckiej tajnej policji w 1940 roku.
Burmistrz gminy Adalar Erdem Gül otworzył wydarzenie przemówieniem powitalnym. Profesor historii Mehmet Ö. Alkan pełnił rolę moderatora i wygłosił krótkie przemówienie wprowadzające.
Głównymi mówcami na spotkaniu byli David North, przewodniczący Międzynarodowej Rady Redakcyjnej WSWS, Eric London, członek rady redakcyjnej WSWS i Ulaş Ateşçi, redaktor wydawnictwa Mehring w Turcji i czołowy członek Grupy Równości Socjalistycznej.
Ponad 160 osób uczestniczyło w wydarzeniu na miejscu, a około 2000 widzów na całym świecie oglądało transmisję na żywo.
Wśród obecnych panowało wyraźne poczucie, że było to wydarzenie o znaczeniu zarówno historycznym, jak i politycznym. Nowo powstałej świadomości, że Prinkipo zaoferowało schronienie kolosalnej postaci w historii XX wieku, towarzyszyła świadomość, że upamiętnienie wygnania Trockiego jest pilnie związane z obecnym stanem świata.
Najbardziej uderzającą cechą życia Trockiego był niezwykły stopień, w jakim jego osobisty los był spleciony z perypetiami walki klasowej na skalę globalną.
W swojej autobiografii, napisanej w pierwszym roku wygnania na Prinkipo, Trocki zauważył: „Nie znam tragedji osobistej. Znam jedynie zmianę dwuch rozdziałów rewolucji.“
W pierwszym z rozdziałów, do których odnosił się Trocki — czyli w rozdziale rewolucyjnego zrywu — ruch mas wyniósł Trockiego w ciągu roku na szczyt władzy, z mieszkania na Bronksie na Kreml w Moskwie.
Drugi rozdział, naznaczony upadkiem rewolucji, odwrócił trajektorię życia Trockiego jako przywódcy rewolucyjnego, od władzy do wygnania.
Jaka jest treść obecnego rozdziału w historii ruchu socjalistycznego, która nadaje wyspie Prinkipo nowe rewolucyjne znaczenie?
Z jednej strony wydarzenie to odzwierciedlało obiektywną zmianę w stosunkach między trockizmem a międzynarodową klasą robotniczą, a jednocześnie nadało tej zmianie bardzo świadomy wyraz polityczny. Opierała się ona na trwającej dekady walce politycznej światowego ruchu trockistowskiego pod przywództwem Międzynarodowego Komitetu Czwartej Międzynarodówki (ICI) przeciwko stalinizmowi, socjaldemokracji, burżuazyjnemu nacjonalizmowi i rewizjonizmowi pabloistów.
Kiedy Trocki przybył do Turcji w lutym 1929 r., radziecka i międzynarodowa klasa robotnicza znajdowała się w politycznym odwrocie, co najwyraźniej wyraziło się w wygnaniu Trockiego. Stalinowska biurokracja, opierając się na nacjonalistycznej reakcji przeciwko socjalistycznemu internacjonalizmowi rewolucji październikowej 1917 r. i podżegając do niej, uzurpowała sobie władzę od klasy robotniczej w Związku Radzieckim.
Strategia światowej rewolucji socjalistycznej, kierująca rewolucją październikową pod przywództwem Lenina i Trockiego, została zastąpiona programem „socjalizmu w jednym kraju“, który reprezentował interesy stalinowskiej biurokracji.
Klęska Trockiego i Lewej Opozycji, powstałej w 1923 roku, była w istocie politycznym wyrazem tymczasowego odwrotu międzynarodowego zrywu rewolucyjnego klasy robotniczej, rozpoczętego rewolucją październikową 1917 roku. Powstanie stalinizmu i ciągły wpływ socjaldemokracji, które wywierały presję imperializmu na Związek Radziecki i międzynarodowy ruch robotniczy, miały tę samą obiektywną podstawę.
Niemiecka rewolucja z 1923 r. została pokonana, podczas gdy brytyjski strajk generalny z 1926 r. i chińska rewolucja z lat 1925-27 zakończyły się katastrofą, a wszystko to w wyniku destrukcyjnej polityki Kominternu pod rządami Stalina.
Światowa depresja gospodarcza, zapoczątkowana krachem na Wall Street w 1929 roku, doprowadziła do radykalizacji klasy robotniczej na skalę międzynarodową. Jednak zdrada dominujących stalinowskich i socjaldemokratycznych przywódców robotniczych doprowadziła do serii kolejnych poważnych porażek i katastrof.
David North wyjaśnił w swoim przemówieniu w Prinkipo, że dojście do władzy nazistów w Niemczech w 1933 roku, możliwe dzięki katastrofalnej polityce Niemieckiej Partii Socjaldemokratycznej (SPD) i Niemieckiej Partii Komunistycznej (KPD), było największą porażką poniesioną przez niemiecką i międzynarodową klasę robotniczą. Później nastąpiły zdrady i porażki we Francji i Hiszpanii oraz wybuch II wojny światowej w 1939 roku.
Historyczna zdrada stalinowskiego Kominternu w Niemczech doprowadziła Trockiego w Prinkipo w 1933 roku do wezwania do budowy Czwartej Międzynarodówki. Pomimo katastrofalnych porażek międzynarodowej klasy robotniczej w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku, założenie Czwartej Międzynarodówki w 1938 roku pod przywództwem Trockiego zachowało polityczną ciągłość ruchu marksistowskiego.
Druga połowa lat 30. była również świadkiem Wielkiego Terroru w Związku Radzieckim, jak podsumował to Eric London w swojej prezentacji. Znaczna część politycznej, intelektualnej i kulturalnej awangardy socjalistów, głęboko zakorzeniona w klasie robotniczej, została wymordowana przez stalinowską biurokrację. Kulminacją tego politycznego ludobójstwa było zabójstwo Trockiego przez agenta Stalina 20 sierpnia 1940 r. i jego śmierć następnego dnia.
Rewolucyjny ruch klasy robotniczej, wybuchający w Europie w ostatnich latach II wojny światowej, został zmiażdżony przez stalinowską biurokrację. W warunkach ponownej stabilizacji kapitalizmu z pomocą Moskwy i ustanowienia nowych reżimów stalinowskich w Europie Wschodniej i Chinach, władza stalinizmu wydawała się nie do podważenia.
Tendencja w Czwartej Międzynarodówce, kierowana przez Michela Pablo i Ernesta Mandela, dostosowała się do tych warunków. Przypisywała ona stalinizmowi rewolucyjną rolę i argumentowała, że trockiści powinni zlikwidować swój własny ruch, przyłączając się do partii stalinowskich, socjaldemokratycznych lub burżuazyjno-nacjonalistycznych. To James P. Cannon, przywódca Socjalistycznej Partii Robotniczej (SWP) w Stanach Zjednoczonych, w 1953 roku sprzeciwił się rewizjonizmowi pabloistów i wezwał do utworzenia Komitetu Międzynarodowego, co uratowało Czwartą Międzynarodówkę przed likwidacją.
W następnych dekadach ataki na trockizm ze strony partii stalinowskich i socjaldemokratycznych oraz różnych drobnomieszczańskich ruchów radykalnych były wspomagane i podżegane przez pabloistyczny rewizjonizm. Podczas gdy wszystkie te siły pracowały ramię w ramię, aby odizolować i zniszczyć ruch trockistowski, Komitet Międzynarodowy niestrudzenie bronił historycznych podstaw Czwartej Międzynarodówki przez dziesięciolecia.
Dochodzenie Międzynarodowego Komitetu z 1975 r. w sprawie okoliczności zamachu na Trockiego, „Bezpieczeństwo i Czwarta Międzynarodówka“ („Security and the Fourth International“), było kamieniem milowym w historycznej walce w obronie Trockiego i trockizmu.
Dochodzenie to, nakreślone przez Erica Londona, było zasadniczo kontrofensywą ruchu trockistowskiego przeciwko burżuazyjnym aparatom państwowym i agentom stalinowskiej biurokracji. „Bezpieczeństwo i Czwarta Międzynarodówka“ zakończyło trwającą dekady zmowę milczenia w sprawie zabójstwa Trockiego. Londyn stwierdził:
Po raz pierwszy przeprowadzono systematyczne dochodzenie w sprawie infiltracji ruchu trockistowskiego przez agentów zarówno GPU, jak i rządu imperializmu USA. Zadano pytania, które, gdyby zostały zadane i zbadane dekady wcześniej, mogłyby zapobiec znacznym szkodom dla ruchu i jego członków oraz uratować lub przedłużyć życie przywódców, w tym Trockiego.
Rewelacje dotyczące trwającego śledztwa w sprawie bezpieczeństwa i ich prezentacja podczas niedzielnego historycznego wydarzenia na Prinkipo pokazują, jak daleko posunęła się ta kontrofensywa, rozpoczęta w 1975 roku.
W latach 1985-86 tendencja pabloistyczna w Komitecie Międzynarodowym została ostatecznie pokonana w wyniku rozłamu z Partią Rewolucji Robotniczej (WRP) w Wielkiej Brytanii. Zapoczątkowało to renesans trockizmu w ICFI, kładąc podwaliny pod utworzenie Partii Równości Socjalistycznej i World Socialist Web Site.
Międzynarodowy Komitet podtrzymał analizę Trockiego dotyczącą kontrrewolucyjnego charakteru stalinizmu, podkreślając, że los Związku Radzieckiego zależał od przejęcia władzy przez radziecką klasę robotniczą w rewolucji politycznej i powrotu do programu światowej rewolucji socjalistycznej z 1917 roku. W przeciwnym razie biurokracja zlikwidowałaby ZSRR, a kapitalizm zostałby przywrócony. To, co wydarzyło się w Europie Wschodniej, Związku Radzieckim i Chinach w latach 1989-1991, dowiodło poprawności marksistowskiej analizy i perspektywy Trockiego i Komitetu Międzynarodowego.
Ostatnie 35 lat nie tylko potwierdziło trockistowską perspektywę, ale także przyniosło ogromną zmianę w obiektywnych warunkach na świecie. Trockizm reprezentował internacjonalistyczną podstawę i perspektywę marksizmu i rewolucji październikowej, podczas gdy stalinizm, socjaldemokracja i pabloizm reprezentowały historycznie przestarzałą i politycznie reakcyjną perspektywę nacjonalistyczną.
Globalizacja produkcji kapitalistycznej i pojawienie się gigantycznej, wzajemnie powiązanej klasy robotniczej na całym świecie pozwoliły na rozwój walki politycznej Komitetu Międzynarodowego na znacznie korzystniejszych obiektywnych podstawach.
W latach wygnania Trockiego turecka klasa robotnicza była jeszcze w powijakach. Dziś jest to ogromna siła społeczna skoncentrowana w miastach przemysłowych, które odgrywają kluczową rolę w światowej gospodarce, wraz z rosnącą liczbą megamiast w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej.
Jednocześnie głęboki kryzys kapitalizmu w historycznych centrach imperializmu niszczy zarówno ekonomiczne, jak i polityczne fundamenty burżuazyjnej demokracji, a nawet minimalne ślady reformizmu społecznego. Klasa robotnicza jest zmuszana do walki na tytaniczną skalę.
Stalinizm i socjaldemokracja, a także pabloistyczny rewizjonizm i drobnomieszczański nacjonalizm, które dominowały w ruchu robotniczym do ostatnich dziesięcioleci XX wieku, są dziś otwartymi obrońcami kapitalizmu, jeśli w ogóle jeszcze istnieją.
Podczas gdy staliniści zlikwidowali Związek Radziecki i partie komunistyczne, partie socjaldemokratyczne są nie do odróżnienia od prawicowych partii burżuazji. Maoiści przywrócili kapitalizm w Chinach i stworzyli ogromne źródło taniej siły roboczej dla ponadnarodowych korporacji i chińskiej burżuazji. Gdziekolwiek są obecni, pabloiści próbują nałożyć „lewicową“ maskę na prawicowe partie burżuazyjne i odgrywają brudną proimperialistyczną i pronatowską rolę, co było wyraźnie widoczne w wojnie na Ukrainie.
Wszystkie te organizacje, parafrazując Trockiego, są „zgniłe na wskroś“. Komitet Międzynarodowy, który starali się odizolować i zniszczyć, zyskuje siłę na arenie międzynarodowej wśród robotników, młodzieży i intelektualistów jako jedyny polityczny przedstawiciel trockizmu, czyli klasycznego marksizmu.
Ruch trockistowski wszedł w nową fazę swojej historii, charakteryzującą się skrzyżowaniem obiektywnego kryzysu z programem i praktyką Międzynarodowego Komitetu Czwartej Międzynarodówki.
Upamiętnienie Trockiego w Prinkipo odbyło się w kontekście eskalacji kryzysu kapitalistycznego, wyrażającego się w ponownym nasileniu imperialistycznej przemocy, grożącej wybuchem III wojny światowej, trwającej pandemii, która zabiła ponad 24 miliony ludzi, załamaniu demokratycznych form rządów na całym świecie, eskalacji katastrofy ekologicznej, a przede wszystkim we wzroście walki klasowej. Pod wpływem narastającego gniewu i sprzeciwu społecznego zdolność skorumpowanych, nacjonalistycznych biurokracji związkowych do powstrzymywania walki klasowej załamuje się.
Kończąc swoje wstępne przemówienie, North wyraził nadzieję, że „willa, w której mieszkał Trocki, zostanie w pełni odrestaurowana i stanie się międzynarodowym centrum badań nad rozległą spuścizną polityczną i intelektualną Trockiego“. Dodał, że podejmując taki projekt, „przy niezbędnym wsparciu międzynarodowym, Prinkipo nie tylko potwierdzi swoje miejsce w historii świata, ale także wniesie znaczący wkład w przyszłość ludzkości“.
Wydarzenie upamiętniające 20 sierpnia dało wyraz odrodzeniu i interakcji globalnej walki klasowej i światowej rewolucyjnej perspektywy trockizmu, marksizmu XXI wieku.