[මෙය A coronavirus pandemic reality check යන මැයෙන් 2021 ඔක්තෝබර් 10 පලවූ ඉදිරිදර්ශනයේ පරිවර්තනයයි.]

උතුරු ඇමරිකාවේ සිට ආසියාව දක්වා ලොව පුරා ආන්ඩු, පාසල් හා වැඩබිම් නැවත විවෘත කරමින් සහ සමූහ රැස්වීම් දිරි ගන්වමින්, කොවිඩ් -19 ව්‍යාප්තිය වැලැක්වීම සඳහා වූ සියළුම පියවරයන් අතහැර දමමින් සිටිති. මෙම පියවරයන් සාධාරනීකරනය කිරීම සඳහා, කොරෝනා වෛරස් වසංගතය සාධනීය ලෙස අවසන් වී ඇතැයි යන අසත්‍ය ප්‍රකාශයන්, මාධ්‍ය මගින් නිමක් නැතිව ප්‍රවර්ධනය කරමින් තිබේ.

යථාර්ථය ඊට හාත්පසින්ම විරුද්ධ දෙයකි. පසුගිය දින හත තුල, වසංගතය හේතුවෙන්, එක්සත් ජනපදයේ නව රෝගීන් 620,000 කට වැඩි සංඛ්‍යාවක් සහ අවම වශයෙන් නිල මරන 10,000 ක් වාර්තා වී තිබේ. ලොව පුරා නව රෝගීන්, මිලියන 2.8 කට වඩා වැඩි සංඛ්‍යාවකින් ඉහල ගිය අතර මියගිය පුද්ගලයින් සංඛ්‍යාවට මිනිසුන් 48,000 ක් පමන එකතු විය. වෛරසය මුලින්ම මතුවූ දා සිටම, එය පෘථිවියේ සිටින සෑම පුද්ගලයෙකුටම මාරාන්තික තර්ජනයක් ලෙස පවතී.

පෝල් කෘග්මන් විසින්, බ්‍රහස්පතින්දා නිව් යෝර්ක් ටයිම්ස් පුවත්පතෙහි මතවාද තීරුවක “තත්වය යහපත් අතට හැරීමට යන්නේ නම් කුමක් වේද?” යන මතයක් ප්‍රකාශයට පත් කිරීම, එවැනි සංඛ්‍යාලේඛන මගින් නතර කල නොහැකි විය. ටයිම්ස් හි තීරු ලිපි රචක කෘග්මාන්ට අනුව, අඛන්ඩව සිදුවීගෙන යන දැවැන්ත ජීවිත හානි හුදෙක් “අපේ අසහනයේ ගිම්හානය” අවසාන වීමක් ලෙස සැලකිය යුතු ය. ජුනි 21 සිට සැප්තැම්බර් 22 දක්වා කාලය තුල එක්සත් ජනපදයේ ලමුන් 160 කට වැඩි සංඛ්‍යාවක් ඇතුළුව 86,000 කට ආසන්න පිරිසක් මිය යාම කිසිදු ප්‍රතිඵලයක් ඇති නොකලාක් මෙනි.

ඒ වෙනුවට, කෘග්මන් තර්ක කරන්නේ එක්සත් ජනපදයේ සාපේක්ෂව ආසාදිතයින් අඩුවීම සහ ෆෙඩරල් ආන්ඩුව හා විවිධ සමාගම් විසින් එන්නත් නියෝග සීමා කිරීම් පනවා තිබීම නිසා ජනතාවන්ට “කාර්යාලයට යාම, කෑමට එලියට යාම සහ—සියල්ලටම වඩා වැදගත් දෙය නම්—තම දරුවන් පාසල් යැවීම සඳහා තරමක් ආරක්ෂිත බවක් දැනිය හැකි” බවයි. එපමනක් නොව, කම්කරුවන් “අවදානම් සහිත ක්‍රියාකාරකම්වල නියැලීමට” ඇති “අකමැත්ත” ජයගත යුතු අතර නැවත විවෘත කිරීම් සහ එහි අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලය වන, දහස් ගනන් අකාල මරන නිතැතින්ම පිලිගත යුතුය.

අනුචිත කාරනයක් වන, 12 ට අඩු ලමුන් සඳහා තවමත් එන්නතක් නොමැති බව, ටයිම්ස් පත්‍රය නොතකා හරින අතර එයින් අදහස් කරන්නේ මිලියන ගනනක් ලදරුවන් සහ පාසල් දරුවන් තවමත් වසංගතයට ගොදුරු විය හැකි බවයි. ඇමරිකාවේ ලමා රෝග පිලිබඳ ඇකඩමියේ දත්ත වලින් පෙන්නුම් කෙරෙන්නේ ඉහල යන රෝහල් ගතවීම් සමඟ සෑම සතියකම ලමයින් ලක්ෂ ගනනක් ආසාදනය වන බවයි. මෙම ආසාදන වලින් අතිමහත් බහුතරයක් සිදුවන්නේ කෘග්මන් විසින් “වැදගත්ම දේ” ලෙස සලකන, දරුවන් නැවත පාසල්වලට යැවීම හේතුවෙනි.

වසංගතය වෙනත් රටවල ව්‍යාප්ත වීම ගැන සලකා බලන්නේ ද නැත. නැගෙනහිර යුරෝපය තවදුරටත් දැඩි ලෙස පීඩාවට පත් වූ ප්‍රදේශයක් ලෙස පවතී. පසුගිය සතිය තුල පෝලන්තයේ නව රෝගීන් 11,000 කට වැඩි සංඛ්‍යාවක් සහ නව මරන 175 ක් වාර්තා වී ඇති අතර එම අගයන් දෙකම පෙර සතියට වඩා සියයට 50 ක ඉහල යාමකි. පසුගිය දින හත තුල යුක්‍රේනයේ නව රෝගීන් 82,000 කට වැඩි සංඛ්‍යාවක් සහ 1,700 කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් මියගොස් ඇති බව වාර්තා වී තිබේ. රුමේනියාවේ, සෑම දින හතකට වාර්තා වන රෝගීන් 89,000 දක්වා ඉහල ගොස් ඇත, එය සියයට 28 ක වර්ධනයකි, මරන ගනන සතියකට 1,762 දක්වා ඉහල ගොස් ඇති අතර එය සියයට 49 ක වැඩිවීමකි.

යුරෝපයේ වසංගත ප්‍රතිචාරය සඳහා බොහෝ විට ආදර්ශයක් ලෙස සලකන ජර්මනියේ පවා, පසුගිය දින හත තුල, ඊට ඉහත දින හතට සාපේක්ෂව නව රෝගීන් සහ මරන යන දෙකම සියයට 25 කින් පමන ඉහල ගොස් තිබේ. පසුගිය සතිය තුල නිල වශයෙන් වාර්තා වූ ආසාදන සහ මරන සංඛ්‍යාව පිලිවලින් 68,000 සහ 400 දක්වා ඉහල ගොස් තිබේ.

පසුගිය සති කිහිපය තුල රෝගීන් සහ මරන තියුනු ලෙස ඉහල ගොස් ඇති රුසියාව දරුනු ලෙස පීඩාවට පත් වූ රටවල් අතර පවතී. සැප්තැම්බර් මැද භාගයේ සිට දෛනිකව නව රෝගීන් ඉහල යමින් පවතින අතර පසුගිය දෙසැම්බර් මාසයේදී දුටු උපරිමයට යලි පැමිනෙමින් තිබේ. මෙම ඉහල යාමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස පසුගිය සතියේ වාර්තාගත ලෙස මරන 6,400 ක් රට තුල සිදු විය.

ආසාදන සහ මරන සංඛ්‍යාව ඉහල ගොස් ඇති සෙසු රටවල් අතර සුඩානය සහ සෝමාලියාව ද ඇතුලත් ය. වක්‍රව හෝ සෘජුවම සිදු වූ එක්සත් ජනපද මිලිටරි මැදිහත්වීම් හේතුවෙන් වසර ගනනාවක් තිස්සේ මහත් පීඩා විඳි මෙම අප්‍රිකානු රටවල් දෙකෙහිම, වාර්තා වූ නව රෝගීන් සංඛ්‍යාව තුන් ගුනයකටත් වඩා වැඩි වී තිබේ. එම කාලය තුල සුඩානයේ මරන දෙගුනයකටත් වඩා වැඩි වූ අතර සෝමාලියාවේ මරන පස් ගුනයකින් වැඩි විය.

සෑම දිනකම ලක්ෂ ගනනක නව රෝගීන් හමු වීමේ බොහෝ ප්‍රතිවිපාක අතර, එන්නතට සම්පූර්නයෙන්ම ප්‍රතිරෝධී වීමේ හැකියාව සහිත කොරෝනා වෛරසයේ නව හා වඩාත් බෝවන ප්‍රභේදයන් මතුවීම ද සිදු විය හැක. එක්සත් ජනපදය තුල වසංගතය අවසන් වෙමින් පවතින බවට කෘග්මන්ගේ සර්වශුභවාදී පුරෝකථනය යටතේ වුවද, එවැනි ප්‍රභේදයක්, කම්කරුවන් තවමත් ජීවත් වෙමින් සිටින ආකාරයේ ආසාදන රැලි නිසැකවම නැවත මතු කරනු ඇත.

ඇමරිකාවේ මූල්‍ය කතිපයාධිකාරය මෙම අන්තරායන් කෙරෙහි අන්ධ ය, ඒ වෙනුවට එය, ආර්ථිකය වඩාත් සම්පූර්නයෙන් නැවත විවෘත කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි. එක්සත් ජනපදය තුල නැවත විවෘත කිරීමේ නවතම අදියර නම් සමූහ පුද්ගල සංස්කෘතික උත්සව නැවත ආරම්භ කිරීමයි. පසුගිය වසරේ සංගීතඥයින්ගේ සංදර්ශන අවලංගු කිරීමෙන් පසු සියයට 20 ක වැටුප් කප්පාදුවකට ලක් වූ ඩෙට්‍රොයිට් සංධ්‍වනි වාදක මන්ඩලය නැවත පූර්න ධාරිතාවයෙන් යුත් පුද්ගල ප්‍රසංග ආරම්භ කර තිබේ. බොස්ටන් සංධ්වනි වාදක මන්ඩලය ද එලෙසම සැප්තැම්බර් අවසානයේදී නරඹන්නන් සහිත දර්ශන ඉදිරිපත් කිරීමට පටන් ගති.

මෙය ජාත්‍යන්තර ප්‍රපංචයකි. එක්සත් රාජධානිය ඔක්තෝබර් 11 දා, ගෝලීය වසංගතයේ තෝතැනි වූ ඉන්දියාව සහ බ්‍රසීලය වැනි ලෝක සංචාරකයන්ට අනාරක්‍ෂිත රටවල් 47 ක් “රතු” ලැයිස්තුවෙන් ඉවත් කරනු ඇත. බාලි (ඉන්දුනීසියාව ආසන්නයේ පිහිටි දූපතකි), ඉන්දියාව සහ වියට්නාමය යන රටවල් සංචාරක සීමා ලිහිල් කිරීමට සැරසේ. ජුලි මාසයේ සිට කොරෝනා වෛරස් රෝගීන් 800,000 ක් සහ මරන 20,000 ක් පමන වාර්තා කල වියට්නාමය, දේශීය ගුවන් ගමන් ආරම්භ කරන අතර, 2022 ගිම්හාන සංචාරක සමය සඳහා සම්පූර්නයෙන්ම විවෘත කිරීමට සැලසුම් කරමින් සිටියි.

පාකිස්තානයේ සෑම දිනකම නව රෝගීන් 1,200 කට වැඩි සංඛ්‍යාවක් සහ නව මරන 30 කට වැඩි සංඛ්‍යාවක් වාර්තා වුවද සියලු අධ්‍යාපන ආයතන නැවත විවෘත කිරීමට නියමිතය.

එක්සත් ජනපදයේ ආසාදන සුළු වශයෙන් අඩු වී ඇතත්, පසුගිය නොවැම්බර්, දෙසැම්බර් සහ ජනවාරිවල ඉහලම අගයන්ට වඩා අඩු වුවද වසංගතයේ අනෙක් සෑම කොටසකටම වඩා ආසාදන අනුපාතය තවමත් ඉහල මට්ටමක පවතින හෙයින්, නැවත විවෘත කිරීමට සුදුසු කාලය මෙය යැයි යන තර්කය වඩාත් මිනීමරු මෙන්ම වැරදි එකකි. පරීක්ෂා කිරීම සහ සම්බන්ධතා සෙවීම සීමා කිරීම ද දත්ත මුළුමනින්ම සාවද්‍යකරනය කිරීම ද ඇතුළුව සැබෑ ආසාදන සංඛ්‍යාව සඟවා තැබීම සඳහා එවකට ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගේ පටන් ජෝ බයිඩන් දක්වා දිගටම ක්‍රමානුකූල උත්සාහයක් දරා ඇත.

ආසාදන සංඛ්‍යා අඩු කිරීම යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ ආර්ථිකය නැවත විවෘත කිරීම ආරක්ෂිතය යන්නට සමාන තර්ක මීට පෙරත් භාවිතා කර ඇති බව කම්කරුවන් මතක තබා ගත යුතුය. එය ට්‍රම්ප් පරිපාලනය යටතේ, 2020 මාර්තු මාසයේදී ආරම්භ කරන ලද මූලික අගුලු දැමීමත් සමඟ වර්ධනය වූ ෆෙඩරල් ප්‍රතිපත්තියයි. අප්‍රේල් මාසයේදී ආසාදිතයින්ගේ සුළු අඩුවීම සහ ප්‍රමානවත් තරම් පුද්ගලික ආරක්‍ෂක උපකරන හා සංවාතක උපකරන වැනි අත්‍යවශ්‍ය උපකරන ගබඩා කර ඇති බවට වූ ප්‍රකාශයන්, ඇමරිකානු ආර්ථිකයට තීරනාත්මක යැයි සැලකෙන මෝටර් රථ කම්හල් සහ අනෙකුත් ක්ෂේත්‍ර නැවත විවෘත කිරීම සඳහා අප්‍රේල් සහ මැයි මාසවලදී භාවිතා කරන ලදී.

එහි ප්‍රතිඵල පෙරදැකිය හැකි අතර විනාශකාරී ය. ගිම්හානයේ දෙවන රැල්ල නිසා තවත් දහස් ගනනක් මිය ගිය අතර, සීමිත අගුලු දැමීමේ පියවරයන් අනුගමනය කරන ලදී. පරීක්ෂන වැඩි කිරීම සහ චිකිත්සක ක්‍රම වැඩිදියුනු කිරීම යන්නෙන් අදහස් කලේ එය නැවත විවෘත කිරීම ආරක්ෂිත බවයි. ඉන් පසුව සිදු වූයේ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලොව පුරා දක්නට ලැබූ දරුනුතම ආසාදන හා මරන සංඛ්‍යාවයි.

කොවිඩ්-19 මුලිනුපුටා දැමීම සඳහා කම්කරුවන් සටන් කල යුතුය. මෙම ඉදිරිදර්ශනයේ මූලික ප්‍රකාශය, ඔක්තෝබර් 1 දා වසංගතය අතරතුර අනාරක්ෂිතව නැවත විවෘත කිරීමට එරෙහිව පලමු ගෝලීය පාසල් වැඩ වර්ජනය සංවිධානය කල එක්සත් රාජධානියේ මවක වන ලීසා ඩයස් විසින් ප්‍රකාශ කරන ලදී. 'අපේ දේශපාලනඥයින් අපව ආරක්ෂා කිරීමට කිසිවක් නොකරන බැවින්, මම තවත් පාසල් වර්ජනයක් යෝජනා කරමි' යනුවෙන් ඇය ප්‍රකාශ කලාය. “අපි අපේ දරුවන්ට සාමූහික හානියක් වීමට ඉඩ නොතබන බවට බලවත් පනිවිඩයක්, ගෝලීය පනිවිඩයක් ගෙන යමු. ඔවුන්, කිසිවක් කර කියාගත නොහැකි, අන්තරායකට පත් අය නොවිය යුතුය.”

ඩයස්ගේ නවතම ක්‍රියාමාර්ගය සඳහා පැය 24 ක් තුල නැරඹුම් වාර 42,000 කට වඩා වැඩි ප්‍රමානයක් ලැබීම තුලින් එක් ආකාරයකින් ප්‍රකාශ කෙරුනු මෙම උත්සාහය, කම්කරු පන්තිය තුල වූ පුළුල් හැඟීම් ප්‍රකාශ කරයි. මිලියන ගනනක් බලා සිටින්නේ වසංගතයේ නරකම තත්වය ඉවත් කිරීම සඳහා පමනක් නොව, වසර 2 කට ආසන්න කාලයක් තිස්සේ අනවශ්‍ය දුක් වේදනා සහ මරන අවසන් කිරීම සඳහා විද්‍යාත්මකව පදනම් වූ උපාය මාර්ගයක් සඳහා ය.

ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය සහ ක්‍රියාකාරී කමිටු වල ජාත්‍යන්තර කම්කරු සන්ධානය විසින් සංවිධානය කරන “වසංගතය අවසන් කරන්නේ කෙසේද: මුලිනුපුටා දැමීමේ අවශ්‍යතාවය” ඔක්තෝබර් 24 රැස්වීමේදී එවැනි උපාය මාර්ගයක් සඳහා වෛෂයික පදනම ඉදිරිපත් කෙරෙනු ඇත. විද්‍යාඥයින් සහ කම්කරුවන් වසංගතයේ තත්වය ඉදිරිපත් කරනු ඇති අතර ලොව පුරා කොවිඩ්-19 මුලිනුපුටා දැමීමේ අවශ්‍යතාවය පැහැදිලි කරනු ඇත. ජීවිත බේරා ගැනීමට මග සොයන සියලු දෙනාම මෙම සිදුවීම හැකිතාක් පුළුල් ලෙස බෙදාහල යුතු අතර අදම ලියාපදිංචි විය යුතුය.